Бақеъ: Аввалин оромгоҳи мусалмонони аҳди Расули Худо (с)

БАҚЕЪ - аввалин ва машҳуртарин гӯристони мусулмонон дар Мадина, ки дар канори масҷиди Паёмбар (с) дар шарқи Мадина воқеъ шуда, бузургони саҳоба чун Усмон ибни Аффон (р), имом Ҳасан, Аббос ибни Абдулмутталиб, духтарон ва аксари ҳамсарони Паёмбари акрам (с) ва дигар бузургони садри аввал дар он мадфунанд.

Минтақаи Бақеъ дар рӯзгори Расули Худо (с) дар гӯшаи шаҳри Мадина ҷойгир шуда ва онро аз се ҷониб киштзорҳои мардум иҳота мекард. Пас аз тавсиаи Мадина гӯристони Бақеъ дар миёнаи шаҳр қарор гирифт ва пас аз тавсиаи масҷиди набавӣ дар давраҳои ахир он бо соҳаи масҷид пайвастааст ва онҳоро роҳрав ва хиёбони борике аз ҳам ҷудо месозад. Бақеъи ғарқад яке аз бузургтарин осори боқимонда ва мероси замони нубувват аст, ки дар назди уммати Ислом арзиши динии хосе дорад ва ҳамин кофист, ки Расули Худо (с) вориди он мешуд ва барои хуфтагони дар он дуо мекард.

Расули акрам (с) пас аз ҳиҷрат ба Мадина қитъаи заминеро дар канори масҷиди худ барои дафни мусалмонон интихоб кард ва чун дар он гиёҳи хоре бо номи ғарқад мерӯида, ба гӯристони Бақеи ғарқад низ шинохта шуд. Яке аз дарвозаҳои масҷиди набавӣ бо номи Бобулбақеъ ба тарафи ин гӯристон боз мешавад. Гуфтанист, ки мусулмонон пеш аз ҳиҷрат ҳамроҳи мушрикон дар гӯристонҳои умумӣ дафн мешуданд ва нахустин касе аз муҳоҷирон, ки дар гӯристони Бақеъ ба хок супорида шуд, Усмон ибни Мазъун - саҳоба ва бародари разоии Расули Худо (с) буд, ки соли дуюми ҳиҷрӣ пас аз ҷанги Бадр вафот кардааст ва нахустин нафар аз ансор Асъад ибни Зурора - аз асҳоби байъати Ақаба аст, ки ӯ низ соли дуюми ҳирӣ пеш аз ҷанги Бадр вафот кардааст. Паёмбар (с) пас аз дафни Усмон ибни Мазъун сангеро бар сари қабри вай гузошт ва фармуд: "Ин қабри пешрафтаи мост!" ва вақте Иброҳим писараш соли даҳум вафот кард, фармуд: "Ӯро ба салафи солеҳамон (Усмон ибни Мазъун) бипайвандед!".

Охирин саҳобае, ки дар гӯристони Бақеъ ба хок супорида шуда, Саҳл ибни Саъди Соидии Ансорӣ мутаваффои соли 91 ҳ. аст. Вай дар синни 96 ва бар асоси баъзе сарчашмаҳо дар синни 100 солагӣ вафот ва дар гӯристони Бақеъ дафн гардид. Дар баъзе сарчашмаҳои таърихӣ аз имом Молик ривоят шуда, ки даҳ ҳазор (10 000) саҳобаи Расули Худо (с) дар Мадина вафот карда, дар гӯристони Бақеъ ба хок супорида шудаанд.

Саҳобагон ва пайвандони зиёде дар замони  ҳаёти Расули Худо (с) вафот намуда, дар гӯристони Бақеъ ба хок супорида шудаанд, вале ривоят шуда, ки он Ҳазрат (с) барои гузоштани мурда танҳо дар панҷ қабр фуруд омадааст: а) қабри модари мӯъминон саййида Хадиҷа (р) дар Макка, б) қабри пасари саййида Хадиҷа (р) аз шавҳари қаблиаш, ки дар тарбияи он Ҳазрат (с) буд, в) қабри Абдуллоҳи Музанӣ маъруф ба Зулбиҷодайн (р), г) қабри модари Оиша (р) Уммирумон ва д) қабри Фотима бинти Асад - модари Алӣ (р). Ҳамсарони поки Расули Худо (с) - модарони мӯъминон, ба ҷуз Хадиҷа (р) ва Маймуна (р), ҳама дар гӯристони Бақеъ ба хок супорида шудаанд. Хадиҷа (р) бошад, дар ҷаннатулмуалло - гӯристони аҳли Макка ва Маймуна (р) дар мавзее дар наздики Макка бо номи Сараф дафн гардидаанд. 

Гӯристони Бақеъ дар замони Расули Худо (с) масоҳати хурдтаре - ҳудудан ҳаштод дар ҳаштод (80х80) метри мураббаъро (Бақеи ғарқад, с. 22) фаро мегирифт, пас аз он аз тарафи шимол-ғарб порчаи замини дигаре бо номи бақеи аммаҳо - ҷое, ки ду аммаи Паёмбар (с) - Сафия ва Отика дар он дафн шуда буданд ва дар замони халифаи сеюм Усмон (р) боғи ӯ бо номи ҳушши кавкаб аз шарқ ба он афзуда шуд. Масоҳати умумии гӯристони Бақеъ  пас аз афзудани ин ду қитъа ба он бар асоси таҳқиқоте, ки мураттибони китоби "Бақеи ғарқад" дар ин бора анҷом додаанд (с. 22 - 25), сад дар дусаду панҷоҳ (100х250 м2) - ҳудуди бисту панҷ ҳазор (25 000) метри мураббаъро ташкил медод. Пас аз охирин тавсиаи ҳарами набавӣ дар замони ҳукумати Сауди соли 1410 ҳ. тангкӯчаҳои байн бо номи зиқоқи аммаҳо ва заминҳои атроф ба гӯристони Бақеъ  афзуда шуд ва масоҳати имрӯзаи он як саду ҳаштод ҳазор (180 000) метри мураббаъро ташкил медиҳад.

Соли 1333 ҳ. ба дастури Суъуд ибни Абдулазиз барои осон шудани убури зоирон дар миёни қабрҳо роҳравҳо ва гузаргоҳҳои симентӣ сохтанд ва дар замони шоҳ Файсал ибни Абдулазиз дарвозаи бузурге бар дари гӯристони Бақеъ насб намуданд.

Дар он айём дар Мадина гӯристонҳои дигаре низ вуҷуд дошта, ки пас аз гӯристони Бақеъи ғарқад чандон шӯҳрате наёфтаанд. Гӯристони Бақеъи ғарқад дар қалбу рӯҳи мусулмонон арзиш ва қадосати хосе дорад. Пас аз наслҳои нахустини уммати Ислом низ аҳли фазлу диёнат дар ҳар давру замоне кӯшидаанд, ки рӯзҳои охири умри хешро - агар Худо насиб карда бошад - дар он сарзамин гузаронанд ва дар гӯристони Бақеъ  ба хок супорида шаванд, то машмули дуоҳо ва мағфиратҳои Расули Худо (с) дар ҳаққи аҳли он гарданд. Паёмбари акрам (с) дар ҳадиси саҳеҳе мефармояд: "Касе битавонад, ки дар Мадина бимирад, бикӯшад то дар он бимирад, зеро ман барои касе, ки дар он бимирад, шафоат мекунам".

Расули Худо (с) ҳар чанд гоҳе ва дасти кам дар ҳафтае як бор ба гӯристони Бақеъ мерафт ва дар ҳаққи аҳли он дуо ва истиғфор мекард. Ҳамчунин ба мӯъминон таълим медод, ки барои аҳли гӯристонҳо дуо кунанд: "Ассалому ъалайкум аҳладдиёри минал мӯъминина вал муслимин ва инно иншоаллоҳу бикум лоҳиқун, антум фаратуно ва наҳну лакум табаъ. Насъалуллоҳа лано ва лакум алъофияҳ".Аз Оиша (р) дар ҳадиси дарозе ривоят шудааст: "… Он гоҳ пурсидам:  Эй Расули Худо (с), дар ҳаққашон чӣ гуна дуо кунам? Гуфт: Бигӯ: Ассалому ъало аҳлиддиёри минал мӯъминина вал муслимин ва ярҳамуллоҳул мустақдимина минно вал мустаъхирин ва инно иншоаллоҳу бикум лалоҳиқун". Бинобар ин, барои касе, ки вориди Мадина мегардад, аз муҳимтарин мустаҳаббот аст, ки пас аз зиёрати масҷид ва равзаи Расули Худо (с) ба гӯристони Бақеъ  равад ва дар ҳаққи хуфтагони дар он дуъо ва истиғфор намояд.

Абдушариф Боқизода

Бознашр аз ҳафтаномаи «Рӯзгор» №20, 11 июни соли 2014