Шодӣ, андӯҳ, инкор: ҳамсояҳои Русия "Рӯзи Ғалаба"-ро чӣ гуна ҷашн мегиранд...

Ғалаба бар Олмони фашистиро на танҳо дар Русия, балки дар тамоми ҷумҳуриҳои шӯравии собиқ ҷашн мегиранд. Дар ҷое мақомоти давлатӣ ба ин мусоидат мекунанд, аммо дар ҷое халал мерасонанд. Бо вуҷуди ин, мардум то ҳол ба ҷойҳои ёдгорӣ рафта гул мегузоранд ва зиёфатҳои оилавӣ ташкил мекунанд. Пас аз 77 сол, онҳо ҳатто дар он ҷойҳое ин ғалабаро ҷашн мегиранд, ки парчамҳои сурх ва лентаҳои "Георгий" мамнӯъ шудаанд.

Осиёи Миёна

Соли 2022 Қазоқистон тасмим гирифт, ки ба ифтихори Рӯзи Ғалаба паради низомӣ баргузор накунад. Тибқи хабарҳои расмӣ, аз ҳисоби сарфаи хароҷот вазорати дифоъ чаҳор миллиард танга (беш аз 600 миллион рубл) ба таври иловагӣ пайдо накардааст. Аммо то ҳол 50 чорабинии хотиравӣ баргузор мешавад. Аз ҷумла "Полки ҷовидона", ҳарчанд дар формати онлайн.

Қазоқистон дар солҳои ҷанг қариб 1 миллиону 200 ҳазор нафар (ҳар чорумин сокин) ба фронт фиристода, қариб 600 ҳазор нафарашро талаф дод. Дар Ӯзбекистон қариб ду миллион нафар (тақрибан сеяки аҳолӣ) ба ҷанг рафта, 538 ҳазор нафар ба ватан барнагаштаанд. Дар Тоҷикистон ҳудуди 290 ҳазор нафар (ҳар панҷум) сафарбар шуда, сеяки онҳо фавтиданд.

Дар Тоҷикистону Қазоқистон 9 майро Рӯзи Ғалаба ва дар Ӯзбакистон Рӯзи хотира ва қадр мегӯянд. Ва ин тасодуфӣ нест: дар замони аввалин президенти Љумҳурии Ўзбакистон Ислом Каримов ҳукуматдорон умуман аз зикри Ҷанги Бузурги Ватанӣ худдорӣ мекарданд. Аммо пас аз марги ӯ вазъият тағйир ёфт - масалан, онҳо ба барқарорсозии ёдгориҳои шӯравӣ шурӯъ карданд.

Бахтиёр Эргашев, директори Маркази ташаббусҳои пажӯҳишии Маъно, мегӯяд: "Ман фикр мекунам, ки ин ба муносибати шахсии ду президент ба мероси шӯравӣ вобаста аст. Дар замони Каримов барои ҷашн чунин шароит вуҷуд надошт. Мо парад ё «Полки ҷовидонӣ»-ро ба нақша нагирифтаем, аммо лентаи "Георгий" мамнӯъ нахоҳад шуд, ба истиснои он, лента дар рангҳои парчами Ӯзбакистон хоҳад буд».

Дар Қирғизистон, ки 363 ҳазор нафар (қариб 23 дарсади аҳолӣ) ба фронт фиристода ва 100 ҳазор нафарро талаф додааст, Рӯзи Ғалаба ҳамеша яке аз ҷашнҳои асосӣ буд. Ба истиснои солҳои 2020-2021, он мунтазам бо тантанаҳои оммавӣ ва раҳпаймоии «Полки ҷовидона» таҷлил карда мешуд. Имсол вазъияти байналхалқӣ мушкилиҳо ба амал овард.

"Барои сокинони Қирғизистон рӯзи 9 май як ҷашни оилавӣ аст. Ҳатто вақте ки роҳпаймоии "Полки ҷовидона" иҷоза намедоданд, мардум бо ташаббуси худ дар тирезаҳо акси хешовандони худро гузоштанд. Дигар ин ки пас аз аннексия шудани Қрим аз тарафи ба Русия бархе аз қирғизҳо мухолифи лентаи "Георгий" ҳастанд. Аммо он мамнӯъ набуд ва дар соли 2015 бо лента бо рангҳои парчами ҷумҳурӣ пурра карда шуд”, - шарҳ медиҳад Игор Шестаков, директори Маркази ташаббусҳои коршиносони Қирғизистон.

Аз соли 2020 ҳатто мақомоти Туркманистон Рӯзи Ғалабаро бо паради низомӣ таҷлил мекунанд. Сабаб сафари муовини вазири дифоъи Русия Александр Фомин ба ҷумҳурӣ будааст. Генерали рус парчами ҷангии полки 748-уми дивизияи 206-уми фронти 2-уми Украинаро, ки дар зери он бобои президент Бердимуҳаммад Аннаев меҷангид, ба Қурбонгулӣ Бердимуҳаммадов супурд. Дар маҷмӯъ, тибқи иттилои манобеъи мухталиф, аз Туркманистон аз 180 то 700 ҳазор сарбоз дар ҷабҳаҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ ҷангидаанд, дастикам 90 ҳазор нафар кушта шудаанд.

Секунҷаи Қафқоз

Сарфи назар аз он, ки низоъҳои сершумор дар Қафқози Ҷанубӣ давра ба давра ба задухӯрдҳои мусаллаҳона табдил меёбанд, Гурҷистон, Арманистон ва Озарбойҷон нисбат ба Ҷанги Бузурги Ватанӣ якдилона муносибат мекунанд. Масалан, бар хилофи тақозоҳои мухолифин, мақомоти Гурҷистон ҳатто аз ба таъхир андохтани Рӯзи Ғалаба аз 9 ба 8 май худдорӣ карданд, ҳарчанд дар заминаи ҳаводиси соли 2008 ин тасмим ба назари бархе мантиқӣ ва ҳатто баҳснок ба назар мерасад. Гурҷистон тақрибан 700 ҳазор нафарро (панҷяки аҳолии РСС Гурҷистон) ба ҷанг фиристод, зиёда аз 300 ҳазор нафар кушта шуданд.

"Ҷомеаи Гурҷистон аз ҳам ҷудо шудааст. Барои насли калонсол 9 май ид аст, барои ҷавонон аксаран рӯзи ҳаштум аст. Илова бар ин, дар ин ҷо бисёриҳо нисбат ба СССР муносибати бениҳоят манфӣ доранд. Аммо ҳама собиқадоронро эҳтиром мекунанд",-мегӯяд сиёсатшиноси гурҷӣ Ника Читадзе: "Бо онҳо дар Боғи Ғалаба раҳбарияти Гурҷистон ҳамасола дар назди оромгоҳи Сарбози номаълум мулоқот мекунад. Қисмати қобили мулоҳизаи ҷомеа ин ҷангро ватандӯстӣ намедонад, танҳо Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ барои онҳост. Аммо , ҳама хешу табори фавтида доранд. Ва филми "Падари солдат" писанди ҳама аст. Ҳар дафъа дар телевизион намоиш дода мешавад."

Озарбойҷон мисли Гурҷистон панҷяки аҳолиро ба фронт — 681 ҳазор нафар фиристод, ки 300 ҳазор нафари онҳо барнагаштанд. Президенти ҷумҳурӣ ҳамасола дар ҷашни Рӯзи Ғалаба бар фашизм иштирок мекунад - бо собиқадорон мулоқот мекунад, ба пояи ёдгории қабри умумӣ дар Боку гул мегузорад. Пас аз анҷоми ҷанги дуввум барои Қарабоғ дар соли 2020, аз рӯи қиёс, дар ин кишвар боз як Рӯзи Ғалаба таъсис шуд, ки 10 ноябр таҷлил мешавад.

Барои Арманистон муддати тӯлонӣ 9 май сегона буд ва барои бисёриҳо ҷашни муҳимтарин - Рӯзи Ғалаба, Рӯзи ишғоли Шуши ва Рӯзи Артиши мудофиаи Артсах (Ҷумҳурии Кӯҳистони Қаробоғ) буд. Вале баъди мағлубият соли 2020 ба рӯзи мотам табдил ёфт.

Бо вуҷуди ин, Рӯзи Ғалаба ҷузъи муҳими ҳувияти миллии арманиҳо боқӣ мемонад. Аввалан, 320 ҳазор нафар сокинони Арманистон (панҷяки аҳолӣ) ба фронт рафтанд, ки 175 ҳазор нафарашон ба ватан барнагаштаанд. Сониян, арманиҳо боварӣ доранд, ки агар фашистон дар назди Сталинград ғалаба мекарданд, Туркия ба ҷанги зидди СССР дохил мешуд ва он гоҳ таҳдиди наслкушии нав ба сари онҳо меафтод.

"Арманиҳо бо қаҳрамонони Ҷанги Бузурги Ватанӣ фахр мекунанд ва ҳамеша дар бораи онҳо ба ҳама нақл мекунанд. Масалан, лашкари Таман, ки дар Ереван ташкил шуда буд, Берлинро ишғол кард", ёдовар мешавад сиёсатшиноси арман Ҳайк Халатян. "Мо ин ғалабаро ҳамчун ғалабаи худ мешуморем".

Фронти Ғарбӣ

Ҷумҳуриҳои ғарбии собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ нисбат ба таърихи умумӣ ҳассостаранд. Баъзеҳо ҷанг ва оқибатҳои онро «ғуломии Ватан» мешуморанд, бархеи дигар, баръакс, каҳрамонии ниёгони худро тараннум мекунанд.

Белоруссия 2 миллиону 400 ҳазор касро талаф дод, даҳҳо шаҳрҳо хароб гардиданд, ҳазорҳо қишлоқҳо сӯхта шуданд. Барои белорусҳо Рӯзи Ғалаба яке аз идҳои асосии сол мебошад. Дар тамоми вилоятҳо ба пояи ёдгориҳои ҷангӣ ва ёдгорӣ гулдастаҳо оварда, ҳамоишу консертҳои идона барпо гардида, бегоҳирӯзӣ бо оташбозӣ рангубор карда мешавад. Мавзӯи партизанҳо воқеан рамзӣ шудааст.

"Ҳам ҳукумат ва ҳам мухолифонаш кӯшиш мекунанд, ки хотираи ҷангро ба нафъи худ истифода баранд. Мухолифони кишвар чун анъана заъифанд ва мекӯшанд, ки дар бораи он чизе, ки барои аксарияти аҳолӣ баҳснопазир аст, тахмин назананд. Дар акси ҳол, онҳо фавран ҳамчун фашистон ва шарикони полис унвон мешуданд," шарҳ медиҳад сиёсатшиноси белорус Артем Агафонов.

Дар Молдова, ҳама чиз дигар он қадар оддӣ нест, гарчанде ки барои аксарияти онҳо ин ҷашни муҳими оилавӣ аст. Дар ҷанг қариб 400 ҳазор нафар сокинони ҷумҳурӣ иштирок карда, қариб 84 ҳазор нафар ҳалок гардиданд. Ҳар сол хотираи онҳо бо роҳҳои гуногун — аз мусобиқаи автомобилӣ cap карда, то дигар мусобиқаҳо ташкил мешавад. Садҳо ҳазор нафар дар саросари кишвар ба пояи ёдгориҳо гулдастаҳо мегузоранд.

Дар ҳамин ҳол, намояндагони элитаи ҳоким бар ин боваранд, ки Молдова бояд як ҷузъи Руминия мешуд. Президент Майя Санду намоиши лентаи "Георгий" дар кишварро манъ кард. Ва азбаски вай шаҳрвандии Руминияро дорад, мухолифон талош доранд, ки саҳнаҳои фаромӯшнашавандаи таърихи шӯравиро алайҳи ӯ истифода баранд. Ҳамзамон аз соли 2017 дар ҷумҳурӣ дар баробари Рӯзи Ғалаба Рӯзи Аврупо таҷлил мешавад. Агар якум мағлубияти фашистонро дар назар дошта бошад, дуюмаш муттаҳид шудани аврупоиён аст.

"Дар Молдова бисёриҳо намехоҳанд ин ҷашнро сиёсӣ кунанд. Барои онҳо 9 май рӯзи ғаму шодӣ аст. Дар мавриди дақиқ кай таҷлил кардан баҳсҳо вуҷуд доранд, аммо аксарият бар ин боваранд, ки ҷашнҳоро аз 8 то 9 май баргузор кардан мумкин аст. Аз рӯи анъана мардум дар оилаҳо ҷамъ мешаванд, хотираи мурдагонро ёд мекунанд. Дар баробари ин баҳсҳои пайвастаи сиёсатмадорон дар қисмате аз ҷомеа эҳсосоти манфиро ба вуҷуд меорад”,-мегӯяд сиёсатшиноси Молдова Виталий Андриевский.

Дар Приболтик боварӣ доранд, ки тамоми давраи советӣ ишғолӣ будааст. Онҳо дар байни фашистон ва коммунистон аломати баробар мегузоранд, вале дар айни замон худашон хотираи «бародарони ҷангалӣ»-ро пос медоранд ва ҳар сол роҳпаймоии ветеранҳои Ҷанги Бузурги Ватаниро ва тарафдорони онҳоро ташкил мекунанд.

То соли 2022, Рӯзи Ғалаба то ҳол ба гунае таҷлил мешуд, дар ниҳоят, дар кишварҳои назди Болтик шумораи зиёди русҳо зиндагӣ мекунанд. Аммо дар Латвия 9 май алакай ба Рӯзи ёдбуди кушташудагон дар Украина номгузорӣ шудааст, пешниҳоди мушобеҳ дар Литва низ баррасӣ хоҳад шуд. Дар хар се ҷумҳурӣ баргузории ид манъ карда шудааст.

30 сол аст, ки мақомот таҷлили 9-уми майро ба ҳар роҳе маҳдуд кардаанд. Ҳатто онҳо парчамҳо, лентаҳо, орденҳоро чашми дидан надоштанд, «Полки абадӣ» манъ карда шуд, ҳатто бо шиори «Барои сулҳ» ҳам иҷозати гузаронидан намедоданд. Дар Латвия баҳс дар мавриди тахриби муҷассамаи Озодибахш вуҷуд дорад, ин як маҷмуаи бузурги ёдрист, ки ҳар сола даҳҳо ҳазор нафар дар назди вай ҷамъ мешаванд. Барои Латвияи кӯчак ин рақами бузург аст, ба хусус дар як рӯзгоре ба таври куллӣ. Умуман, аз таблиғоти давлатии ҷумҳуриҳои назди Болтик метавон хулоса кард, ки онҳое, ки дар канори Гитлер буданд, қаҳрамони миллӣ ва онҳое, ки бар зидди онҳо меҷангиданд, истилогаронанд”, мегӯяд сармуҳаррири Baltnews Андрей Стариков.

Украина аз соли 2014 ба ин сӯ кӯшиш мекунад, ки дар робита ба гуфтугӯҳои зиддишӯравӣ ба муттаҳидони худ дар Болтик расидагӣ кунад. Мамлакат «коммунизатсия» эълон кард ва Рӯзи Ғалабаро ба он қурбон кард. Дуруст аст, ки онро пурра бекор кардан мумкин набуд. Дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ Украина панҷяки аҳолии худро талаф дод: 1,3 миллион нафар украинҳо дар фронт, 1,3 миллион нафари дигар дар лагерҳои фашистӣ ҳалок шуданд. Террори мақсаднок дар РСС Украина қариб 3,9 миллион нафар аҳолии осоиштаро нобуд кард. Аммо барои истифода аз рамзҳои коммунистӣ таъқиби ҷиноӣ ҷорӣ шуд, 9 май рӯзи истироҳат гузошта шуд ва 8 май Рӯзи хотира ва ғам эълон карда шуд.

Агар пештар украиниҳо танҳо муҳофизони советиро эҳтиром мекарда бошанд, акнун ба онҳо таклиф карда мешавад, ки фашистон ва шарикони онҳоро бо ашк ба ёд оранд. Дар амал ин дар назди қабрҳои фашистон ва иғвогарона дар назди муҷамссамаи ёдгорӣ ба амал омад. Аммо бо оғози амалиёти вижа вазъ тағйир ёфт. Масалан, дар Херсон 19 апрел Байрақи Ғалаба, дар Геническ муҷассамаи ёдгории Ленин барқарор карда шуд.

Михаил Катков, РИА Новости