13:27:03 28-уми Марти 2024 сол
banner site ruzgor 21 22
 
photo 2023-01-03 15-28-16
 
 banner ahmad zahir booke
 
Ahmad Zahir - banner 2015
 
 banner you tube ruzgor2021

Qissahoi hijrat - 2015
 
 

Тақвим

<< < Март 2024 > >>
Дш Сш Чш Пш Ҷм Шб Яш
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31

Саҳми Тоҷикистон дар Ғалабаи Ҷанги Бузурги Ватанӣ

Дар моҳи январи соли 1943 мактуби меҳнаткашони Тоҷикистон ба ҷанговарони тоҷик, ки дар фронтҳои ҷанг меҷангиданд, чоп шуда буд: «Дар ҳар куҷое, ки ҷанг мекунед — дар соҳилҳои Дон, дар саҳроҳои Украина, дар наздикии Ленинград, Сталинобод, соҳилҳои Панҷ, куҳҳои Помир, водии Вахшу Ленинободро муҳофизат мекунед... Русҳо, украинҳо, белорусҳо, грузинҳо, ӯзбекҳо, тоҷикон, қазоқҳо, қиргизҳо — ҳамаи мо фарзандони ин Ватани бузургем. Мамлакати мо СССР мебошад. Тоҷикистони офтобӣ қисми таркибии он мебошад».

jangi-buzurgi-vatani_545421455.jpgҶанги Бузурги Ватанӣ барои халқи тоҷик санаи хеле муҳим, воқеан тақдирсоз ва таърихист. Дар солҳои ҷанг 1,5 миллион нафар аз Иттиҳоди Шӯравии Тоҷикистон (1566 ҳазор ҷони худро аз даст доданд) беш аз 90 ҳазор нафар аскарон ва фармондеҳони Артиши Сурх, ки ин 34,5%-и ҳамаи даъватшудагонро ташкил медиҳад. Тоҷикистон дар ҳалли масъалаҳои умумии тамоми мамлакат, аз ҷумла дар ташкили қисмҳои нави ҳарбӣ, ки ба фронт фиристода мешаванд, фаъолона иштирок мекард. Дар фронти Ҷанги Бузурги Ватанӣ (ҶБВ) аз кишвар 300 ҳазор нафар сокинон даъват шудаанд.

То оғози Ҷанги Бузурги Ватанӣ хизматчиёни ҳарбии Тоҷикистон дар тамоми манотиқи (ҳудудҳои) собиқ СССР, аз ҷумла сарҳади ғарбии он, дар Беларус ва Бессарабия (Молдавия) хидмат мекарданд.

Дар канори шаҳри Лвов замони Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар вилояти Роваи Рус бо беш аз 400 нафар намояндагони Тоҷикистон дар ҳайати дивизияи 141-уми пиёдагард, ки роҳи ақибнишинии он аз Тернопол, Нарустен ва Бердичев мегузашт, меҷангиданд.

Дар асоси ҳуҷҷатҳое, ки аз даъвати наваскарон боқӣ мондаанд, маълум шуд, ки 10 марти соли 1940 аз Хуҷанд ба полки 125-уми пиёдагард, ки дар рӯзи аввали ҷанг фронти шарқиро ҳимоя мекард, як гуруҳ ҷавонони ҳарбӣ фиристода мешавад. Ба ин рӯйхат 64 нафар намояндагони ИҶШ Тоҷикистон дохиланд. Дар Беловежская Пушча ҷанговарони дивизияи 49-уми пиёдагард, ки дар ҳайати он тоҷикон низ буданд, бо душман вохӯрданд.

Моҳи октябри соли 1941 аз Тоҷикистон дивизияи 20-уми Байрақи Сурхи ордени Лениндори Куҳистони савора барои ҳифзи Москва фиристода шуд. Вай дар ҳайати корпуси 2-юми савораи гвардияи генерал-майор Лев Доватор баромад карда, борҳо дар паси хатти душман рейдҳои махсус гузарондааст.

Дар асоси қарори Кумитаи давлатии мудофиаи СССР аз 13 ноябри соли 1941 дар Тоҷикистон тайёрии пурраи резервҳои ҷангӣ ва ташкили қисмҳои ҳарбӣ барои фиристодани минбаъда ба фронт оғоз ёфт. Аллакай аз охири соли 1941 дар ҷумҳурӣ ташкил ёфтани бригадаи алоҳидаи 98 ва 99-уми тирандозӣ, инчунин дивизияҳои 104 ва 61-уми савора ҷойгир карда шуда буд.

Дар ин кишвар баъдан боз чанд воҳид ва қисмҳои ҷудогона, аз ҷумла баталони 31-уми алоҳидаи тирандозии Тоҷикистон ташкил ва ба фронт фиристода шуданд. Дар ҷумҳурӣ ташкил карда шудани дивизияҳои 104, 61 ва 63-уми савора, бригадаҳои алоҳидаи 98 ва 99-уми тирандозӣ далели равшани ғамхории ҳақиқии халқ дар ҳаққи Артиши Советӣ гардид.

Тибқи маълумоти мавҷудаи бойгонӣ, дар солҳои Ҷанги Бузурги Ватанӣ дар Тоҷикистон 11 қисми нави ҳарбӣ ташкил шудааст. Ба ҷуз аз кисмҳои миллии дар боло зикршуда, ин дивизияи махсуси тирандозӣ, 45-уми савораи эҳтиётӣ, полкҳои артиллерияи 179 ва 213-уми гвардӣ, полки авиатсияи 106-ум ва баталони алоҳидаи 31-уми Тоҷикистон буданд.

Дар ибтидои тобистони соли 1942 ташкил кардани дивизияҳои 104 ва 61-уми савора ба охир расид ва онҳо барои иштирок кардан дар ҷангҳо тайёр буданд. Ин воқеъият дар матбуоти он давраи пурҷӯшу хурӯш ҳамчун як амали ватандӯстии бузурги сокинони ҷумҳурӣ, майлу хоҳиши онҳо барои гузоштани ҳиссаи сазовори худ ба кори ғалаба қайд карда шуд.

Бояд гуфт, ки вазъият дар фронтҳо ҳанӯз душвор буд, қушунҳои советӣ ақиб мемонданд, бинобар ин қисмҳо шитобкорона муттаҳид карда шуданд. Пас аз хатми он ҷанговарони тоҷик барои омодагии ҷангӣ ҳамагӣ 12 рӯз фурсат доштанд.

Дар ҳамон замон ҷонишини фармондеҳи фронти Сталинград генерал Попов қайд кард, ки ҷанговарони корпуси 4-уми савора, ки дивизияи 61-умро дар бар мегирифт, «аз имтиҳони аввала бомуваффақият гузашта, дар роҳ ва дар минтақаи мутамарказ худро моҳирона рӯпуш карданд. Ва ҳангоми машқ ба иқлими сахту душвориҳои ҳаёти ҷангӣ одат карданд.

Дар замоне, ки қисмҳои миллӣ ба бахшҳои мухталифи ҷангии Ҷанги Бузурги Ватанӣ фиристода мешуданд, дар Тоҷикистон ташкили кисмҳо ва қисмҳои ҷудогона идома дошт. Бинобар ин дар солҳои минбаъдаи ҷанг инҳо ташкил карда шуданд: 45 полки савораи низомиёни захира. Полки 179-уми миномётӣ ва баталони алоҳидаи 31-уми Тоҷикистон, баталони тирандозони Сталинобод ном дошт.

Ба ҷуз аз ҷузъу томҳои низомии зикршуда тоҷикон дар таъсиси дивизияи 162-юми тирандозии Осиёи Миёна, ки аз марзбонони ҳавзаи низомии Осиёи Миёна, ҳавзаи ҳарбии Туркманистон ва Қафқоз иборат буд, ширкат доштанд.

Дивизияи 162-юми тирандозӣ аз садҳо марзбонон иборат буд, ки дар Тоҷикистон хидмат мекарданд. Дар солҳои ҷанг ҷанговарони минтақаи сарҳаддии тоҷикон дар шароити хеле вазнин хизмат мекарданд: онҳо бисёр ҷосусону харобкоронро дастгир карда, бо қочоқчиёни мусаллаҳона мардонавор ҷангиданд ва ҷамъиятҳои муташаккили роҳзанонро несту нобуд карданд.

Ҷанговарон — тоҷикон дар ҳамаи муҳорибаҳо ва воқеаҳои муҳимми Ҷанги Бузурги Ватанӣ, маҳз дар муҳофизати қалъаи Брест, Киев, Смоленск, Одесса, Севастопол ва дигар шаҳрҳо иштирок доштанд. Онҳо барои озод кардани Ленинград ва Москваи муҳосирашуда ёрӣ расонданд, дар соҳили Курск ҷангиданд, Белоруссия, назди Балтика ва Полшаро аз истилогарон озод карданд.

Тамоми мамлакат душвориҳои ҷангиро дар миқёси бузург аз cap гузаронд. Ҷанговарон дар фронтҳои ҷанг шуҷоат нишон доданд, отрядҳои партизанӣ дар хатти фронт баромад карданд. Ҳамватанони мо барои ҷанговарон ба фронт сару либоси гарм мефиристоданд, барои сохтани танку самолётҳо барои фронт пул ҷамъ мекарданд. Барои нигоҳ доштани рӯҳияи сарбозон аз Тоҷикистон дастаҳои консертӣ фиристода шуданд. Дар баробари ин вазифаи азим ташкил намудани қисмҳои нави ҳарбӣ давом дода, тайёрии захираҳои низомии ҷангӣ давом дошт. Мардум ба вижа ифтихор аз он мекарданд, ки лашкарҳои савораи низомии таҳти ҳимояи Тоҷикистон ба Горди миллӣ табдил шуданд.

Дар солҳои 1941—1945. ИҶШ Тоҷикистон ба фронт зиёда аз 1 миллиард сум, 40 ҳазор пуд ғалла (1015 тонна), 213 тонна гушт, 2014 тонна картошкаю сабзавот, 458 тонна мева, зиёда аз 150 вагон озуқаворӣ, 532 ҳазор либоси гарм, 123 ҳазору 80 дона пусти гусфанд, 25 ҳазор метр матоъ ва 993 ҳазору 400 килограмм пашм фиристодааст.

Дар баробари ин корхонаҳои саноатии Тоҷикистон барои фронт қиемҳои ҳарбӣ, патрон, парашют ва ғайра истеҳсол мекарданд.

Қариб 45 ҳазор нафар сокинони Тоҷикистон ба корхонаҳои дигар шаҳрҳои СССР фиристода шуданд, ки бисёрии онҳо аз он ҷо ба ҷанг сафарбар карда шуданд.

Ташкилоти партиявии ҷумҳурӣ вазифаи муҳимми аҳамияти мудофиавии тайёрии таълимии ҳарбии даъватшавандагонро бо таълими умумӣ ба роҳ монд. Танҳо дар давраи аз моҳи октябри соли 1941 то декабри соли 1943 аз тамоми Иттифоқи Советӣ 2 миллиону 200 ҳазору 664 нафар одамон бо таълими умумӣ маълумот гирифтанд. Илова бар ин, дар ин муддат 15980 нафар ихтисосҳои гуногуни ҳарбиро аз худ намуданд.

Ташкилотҳои коллективии мудофиа ва варзишӣ зиёда аз 180 ҳазор нафар одамонро омода намуда, ба онҳо донишҳои гуногуни ҳарбиро, ки барои амалиёти бехатарӣ дар фронт заруранд, омӯзонданд.

Дар тӯли солҳои ҷанг Тоҷикистон ҳақиқатан ба хонаи дуюми бисёре аз одамон табдил ёфт. Сокинони Ленинград, Москва, Киев, Минск ва бисёр шаҳру кишлоқҳои муҳосирашудаи вилоятҳои ғарбии Иттифоқи Советӣ ба ҷумҳурӣ кӯчонда шуданд.

Ҳудуди 100 000 нафар дар хоки Тоҷикистон паноҳ ёфтаанд, ки ҳудуди 10 000 нафари онҳоро кӯдакон ташкил медиҳанд. Халки тоҷик онҳоро бо тамоми чизҳои зарурӣ: манзил, хӯрок, сару либос ва пойафзол таъмин кард.

Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945), ки фоҷиаи умумибашарии асри 20 буд, бо пирӯзии мардуми шӯравӣ анҷом ёфт. Ин ҷанг ба ҳалокати миллионҳо одамони бегуноҳ роҳ дод. Дар ғалабаи умумӣ бар душман шаҳрвандони Тоҷикистон ҳам ҳиссаи сазовор гузоштанд.

«Мо ифтихор дорем, ки садҳо ҳазор нафар фиристодагони халқи тоҷик, фарзандони диловари тоҷик бо намояндагони дигар халқҳо пахлу ба паҳлу истода, дар таъмини пирӯзӣ саҳми арзанда гузоштанд», - иброз дошт Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар арафаи 75-солагии Ғалабаи Бузург бар фашизм.



Назари Шумо

Security code
навсозӣ

sultoni-qalbho
askshoi-khotiravi