ОҲАНГСОЗУ ҲОФИЗУ ҲОЗИРҶАВОБУ ШӮХ...

Боре фалак чалак шуду дар як базми наврӯзӣ пас аз як-ду суруд хондани ҳунарманди тавоно Саидқули Билол риштаи сухан ба дасти ман ҳам печид. Дидам, ки бо аҳли нишаст ноошноям, овозам шикаст. Ғазалеро, ки бояд мехондам, чун ғизолаш раҳо кардаму гуфтам:

Як шингил, эй Билолӣ, чун булбуле бинолӣ,

Мардум намешиносад Сайёди бенаворо.

Ҳамин як байти бадеҳӣ бас буд, ки саҳнаро ба дасти дигарон биспорам. Оре, чи хуш гуфтаанд: «асалро камаш доруст». Ин ҷо умеди он аст, ки хонандаи борикбин аз пайи наҳзанӣ намеравад, чун сухан аз баландиву баландон меравад... Лаб фурӯ бастан хостам, лекин аз дилам рафт, ки дигар дар солу моҳе рӯи саҳна омадани маро Худо медонад. Аз ин рӯ як даҳан гирифтам:

Хубон намеписанданд мӯйи сафеди моро,

Аз дил наменавозанд тори умеди моро...

Ба худ гуфтам: бигзор, аҳли нишаст овозаи номеҳрубонии хубони шаҳри хешро кӯча дар кӯча парешон созанд. Чанд соле аз миён рафт. Ҳамон як байт, ки мисли як ҷуфт кабӯтари рамида аз боми хаёл рафта буд, чун аз диёри дуре бо навои Саидқул баргашт. Бар боми баланди хаёл дидам, ки як ҷуфт кабӯтар ҳамин як села шуд:

Як гул набаст ин боғ …

Атре назад баҳорам ин боду ин ҳаворо,

Дил дод аз ин шаҳодат, куштанд ин гуворо.

Як гул набаст ин боғ, гул баст дил аз ин доғ,

Мурғони дилшикаста бастанд ғамнаворо.

Ёрон ба чодари хок бастанд рӯи ғамнок,

Бастаст абри бадрӯ аз мо рухи ҳаворо.

Ин шаҳр шаҳри ҷодуст, бас ҷодуӣ, ки бо ӯст,

Боре нигар ту, эй дӯст, як бому ду ҳаворо.

Афтода дар тилисмем, гумкардагони исмем,

Ҳар сӯ чу мору каждум дидем чашми воро.

Оҳ, эй ҳакими сархам, афтодаӣ чи дар ғам,

Сӯфӣ, чарост сӯфат ин дарди бедаворо?

Ҷоно, зи мо ҷудоӣ, ҷӯяндаи Худоӣ,

Аз мо биҷӯ Худоро, аз хеш мосиворо.

Як шингил, эй Билолӣ, чун булбуле бинолӣ,

Мардум намешиносад Сайёди бенаворо.

Чун шоири арҷманд Низом Қосим ин ғазалро хонд, «шингил»-ро дар «парда» гирифт:

Як парда, эй Билолӣ, чун булбуле бинолӣ...

Баски ӯ шоири боғиву роғӣ нест, шоири шаҳрист, шояд бо забони боғдорон камтар ошност. Ё аз он ки бо Парда Ҳабиб солҳо дар як идора ҳамнишин буданд, ин калима дар забонаш бештар печидааст.

Чун парда бо захмаву созу овозу овозхону оҳангсоз ҳамнавост, онро пазируфтам...

Саидқул бисёр нағз хонда буд:

Дар намозам хами абрӯи ту бо ёд омад,

Ҳолате рафт, ки меҳроб ба фарёд омад...

Бо он ки фарёди меҳроби ҳазрати Ҳофизро мешунидам, ҳолате рафт, ки дар он рафтан ҳамнавои булбулони нолони гулистон шудам.

Дарду ғаму шодӣ ҳама як дил доранд,

Бо гиряву ханда бин, ки маҳфил доранд.

Нола ба даргоҳи Худо

Саидқул суханшиносу сухансанҷу суханвару суханпарвар аст. Суханро аз пушту рӯ, аз даруну берун хуш менигарад. Дарди суханро меёбад, захма ба тори дард мезанад, ноларо аз ҳамин тор берун мекашад. Мазаи ғамро мечашад, он гоҳ меандешад, ки ин ғам кирои хӯрдан дорад ё не. Нолаи ӯ аз ғаму дарди ҷигарсӯз аст. Рӯзе, ки обу хоки Ватан оташ гирифту мардуми бечора ҳар сӯ парешон рафт, ӯ рӯ ба даргоҳи Худо карду нолид:

Эй Худо, пайванд кун бишкастаро,

Ҷамъ кун, ҷамъи парешонгаштаро,

Ҷамъи хурди Тоҷикистони маро

Аз парешонӣ нигаҳ дор, эй Худо.

Ин фарёду фиғон аз дили шоири файласуф Назри Яздон бархоста буд. Саидқул бо ӯ ҳамнавою ҳамово шуд. Ин ниёиши пурсӯзро Худои меҳрубон шунид. Ин нолаи сӯзон ба ҳар диле, ки расид, беасар набуд. Ҳазор-ҳазор дил бо ин нола зор гирист. Эй дӯсти азиз, мо, ки дар хонаи худ, дар канори ёру биёри худ сад бор гиристем, азизони бехонаву дари дур аз ёру диёри мо нагиристанд? Чун ин суханонро рӯи коғаз меорам, пеши рӯям ҳазор-ҳазор анбӯҳи мардум асту ансамбли «Дарё» бо шукӯҳе саҳнаро ороста. Аз ин саҳнаи бошукӯҳ фарёди дили мардум ба даргоҳи Илоҳӣ меравад:

Ҷамъи хурди Тоҷикистони маро

Аз парешонӣ нигаҳ дор, эй Худо...

СӢ сол ҳамнавоӢ

Сӣ сари сол аст, ки Саидқул бо устод Бозор Собир пайваста ҳамкорӣ дорад. Агарчи устод имрӯз дар он лаби дунёст, ин пайванд барҷост, чун аз оғоз канданиву шикастанӣ набуд. Аз ин ҳамкорӣ дарахте руста, ки тановари хушбаргу бор аст, меваи шаҳдбораш дар комҳо ангубин мерезад. Ин як коса шаҳд аст аз ин меваи ширин:

Аз дилхунукиҳои ӯ ях баст сар то пои ман,

Тӯмори гармиям надод аз мӯи ӯ муллои ман.

Саҳрои ишқам дар ҷаҳон шуд ҷои вовайлои ман,

Бо ман бинолу гиря кун, саҳрои ман, саҳрои ман.

Дирӯзи ман як рӯз не, гӯё ки як садсола буд,

Аз ишқи бефардои ман дирӯзи ман дар нола буд,

Дирӯзу имрӯзам гузашт, аз рӯзи фардоям чи суд?

Бо ман бинолу гиря кун, фардои ман, фардои ман.

Яке дар ҳавои ин суруд овози дилнавози устод Бозор Собир рӯшан мешавад:

Дирӯзу имрӯзам гузашт, аз рӯзи фардоям чи суд?

Бо ман бинолу гиря кун, фардои ман, фардои ман...

Оҳ, оҳ, чи маза дорад ин овоз, шаҳд бар шаҳд мерезад! Зебоӣ аз зебоӣ об мехӯрад. Як суруди дилнишин дилнишинтар мешавад.

Ин ҳам як коса шаҳд аст аз ҳамон мева:

Аз хуни Сиёвушем, ҳамхуни Сиёвушем,

Аз ҷомасафедонем, ҳар ҷома намепӯшем.

Ҳамсоли «Авасто»-ем, ҳам оташи Зардуштем,

Мо оташи зардуштӣ нокушта намекуштем.

Борҳо дидаем, ки кӯдакон бо дилхушии беғубори кӯдакона аз канори мо сурудхонон гузаштаанд. Он суруди нағз, ки кӯдакон дӯсташ доштанду бе ҳеҷ дастуру хоҳише аз сӯи устод ё падару модар ба дили худ мехонанд, ин аст:

Аз хуни Сиёвушем, ҳамхуни Сиёвушем,

Аз ҷомасафедонем, ҳар ҷома намепӯшем.

Шоир Зайниддини Ҷомӣ, ки омӯзгор аст, мегӯяд:

«Дар китобҳо як хел шеърро барои азёд кардан додаанд, ки кӯдакро ҳазор бигӯӣ, хуши хонданаш намеояд, ин шеърро бе гуфтани мо ҳама хонандагон азёд кардаанд».