Бурхи Сармасти Валӣ пайвандгари динҳову тамаддунҳо
Бурхи Сармасти Валиро, ки оромгоҳаш дар деҳаи Боршиди ноҳияи Сангвори ҷумҳуриямон мебошад, дар бисёр аз кишварҳои ҷаҳон, ба ҳайси як шахсияти мазҳабии зоҳиду тақводор, ки яке аз умматони пайғамбар ҳазрати Мӯсо алайҳисаллом буда, ниҳоят башардӯст аст, мешиносанд ва дар тӯли беш аз се ҳазор сол ёдашро гиромӣ медоранд.
Дар замони соҳибистиқлолӣ бо дастур ва ҳидояти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти ҷумҳурӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мақбараи ин шахсияти бузург, ки дар як гӯшаи дурдасти куҳистони Ватанамон замоне харобаву вайрона буд, азнавсозӣ шуда ба ҷои зиёрати ҳазорон нафар зоирин аз дуру наздик табдил ёфтааст. Замоне аз сабаби набудани пайраҳа ҳатто пиёда рафтан ба зиёрат хавфу хатарҳои зиёде дошт. Акнун дар шароити мушкили куҳистон то дари мазор роҳи мошингард сохта ба истифода дода шудааст.
Муҳақққи исломшиноси рус В.Н. Басилов дар китоби худ «Культ святых в исламе» (Москва 1970) навиштааст, ки «дар байни мардуми Осиёи Миёна, ба хусус туркманҳо, ӯзбекҳо, қазоқҳо ва тоҷикон Бурқут-бобо, ё худ Бурқ ё Девонаи Бурх ё Борх ном шахсияти мазҳабии ғайриисломӣ мавриди эътироф қарор гирифтааст». Ба қавли Н. Басилов Бурқут-бобо дар мифологияи туркманҳо шахсиятест, ки калиди боронро дар ихтиёр доштааст. Дар устураи халқҳои Осиёи Миёна Бурхи Сармасти Валӣ дар масъалаи барҳам додани дӯзах бо Худованд мунозира кардааст. Бо шафоати ӯ мурдаҳо зинда ва бефарзандон соҳиби фарзанд мешуданд. Дар устураҳои тоҷикӣ низ ин хусусиятҳои Бурхи Валӣ дарҷ ёфтаанд. Дар ҳар сеи ин кишварҳои Осиёи Миёна (Ӯзбекистон, Қазоқистон, Туркманистон) ва ҳатто дар Афғонистону Эрону Покистон чандин зиёратгоҳҳое мавҷуд аст, ки марбути ин шахсияти мазҳабӣ дониста мешаванд.
Дар баробари ин фикру ақидаҳои дигаре дар бораи шахсияти Бурхи Сармасти Валӣ мавҷуд аст. Ба қавли шоир Салимшо Ҳалимшо табибе, ки дар китоби Авасто бо номи Срита (Трита ё Исрит) омадааст, ҳамин хазрати Бурхи Сармасти Валӣ мебошад. Маънои луғавии Срита лахча будааст, ки то ба имрӯз лахчаро дар лаҳҷаи шуғнии забони тоҷикӣ «бурх» мегӯянд. Срита табибе будааст, ки бо лахча муолиҷа мекардааст. Срита ё худ Бурхи Валӣ аз абераҳои Шоҳ Ҷамшед аст ва соҳиби ду фарзанд будааст, ки якеро Гаршосп (Кришаспа) ва дигареро Вахшур мегуфтаанд. Дар ин бора Салишо Ҳалимшо достоне навиштааст бо номи «Ноҷиёни дунё», ки соли 2007 дар маҷаллаи «Садои Шарқ» ба нашр расидааст.
Бархе аз муҳаққиқин бар ин назаранд, ки Бурхи Сармасти Валӣ ин ҳамон Борух ибни Нериё ном шахсияте мебошад, ки дар аҳди пайғамбарии Ирмиё (а) котиби ӯ ба шумор мерафтааст ва зикри хайраш дар китоби Ирмиёи набии Таврот рафтааст. Қисмати дигари муҳаққиқин бар ин назаранд, ки Осаф ибни Бархиё, вазири пайғамбар ҳазрати Сулаймон ин ҳамон Бурхи Сармасти Валӣ ҳаст.
Тақводориву зоҳидӣ ва башардӯстии Бурхи Сармасти Валӣ боиси он гардид, ки дар дини мубини ислом ҳам ҳанӯз аз даврони аввали интишораш ҳамчун дӯсти Худо эътироф шуда, қадру манзаллати хосеро ҳамчун Қутбулорифин доро будааст. Дар осори хаттии исломӣ ҳанӯз дар асри 10 яке аз поягузорони тасаввуф Абӯ Толиби Маккӣ дар китоби худ «Қутулқулуб» дар бораи Бурхи Сармасти Валӣ маълумоти хубе додааст. Шоирону адибони маъруфи классик Фариддадин Аттор, Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ, Муҳаммад Порсо, Мирсайид Алии Ҳамадонӣ, Абдураҳмони Ҷомӣ, Алӣ ибни Ҳусайн Воизи Кошифӣ, Мавлавии Ҷунунӣ ва ғайра дар борааш достонҳову қиссаҳое дар осори худ овардаанд.
Бо вуҷуди ин боз саволҳои зиёде дар бораи рӯзгори ин шахсияти дар олам маъруфи мазҳабӣ вуҷуд доранд, ки аниқ кардану посух додан ба онҳо ва шарҳу эзоҳи онҳо барои илми тоҷик як кори хеле муҳим ва хеле муфид хоҳад буд.
Баргузории ҳамоиши байналмилалии илмие ё худ Симпозиуме байналмилалие бо ширкати олимони Россия, Ӯзбекистон, Туркманистон, Қазоқистон, Афғонистон ва Эрон дар бораи шахсияти Бурхи Сармасти Валӣ ба бисёр масъалаҳои торик рӯшанӣ меандозад, Аз тарафи дигар робитаҳои гусастаи пажуҳишгарони ин мавзуъро пайванд сохта, дар ба ҳам наздикшавии адёну тамаддунҳои мухталифе, ки Бурхи Валӣ дар он ҳамчун шахсият нақше дорад, саҳми арзандае хоҳад гузошт.
Султони Ҳамад
-
01.06.2025 19:19
177
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Ҳамоиши нахустини «Осиёи Марказӣ ва Италия» иштирок ва суханронӣ намуданд
-
29.05.2025 11:19
227
Рустами Эмомалӣ бо Раиси Шурои Федератсияи Маҷлиси Федералии Русия Валентина Матвиенко мулоқот намуданд
-
29.05.2025 11:16
183
Рустами Эмомалӣ бо Раиси Думаи давлатии Маҷлиси Федералии Федератсияи Русия Вячеслав Володин мулоқот намуданд
-
07.05.2025 23:59
404
«Ситораи Исмат-достони фоҷиавӣ-қаҳрамонӣ!»
-
05.05.2025 12:47
509
9-уми май рӯзи Ғалаба бар фашизм ва ёде аз қаҳрамонони Ҷанги Бузурги Ватанӣ
-
04.05.2025 14:32
379
Саҳми фиристодагони Тоҷикистон дар таъмини ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1945)
-
01.06.2025 19:16
203
Вохӯрии Вазири рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҳайати воломақоми вилояти мухтори Синзян-Уйғури Ҷумҳурии Мардумии Чин
-
01.06.2025 19:14
166
Вохӯрии Вазири рушди иқтисод ва савдо бо Ёвари Дабири кулли СММ, Директори минтақавии Барномаи рушди СММ Ивана Живкович
-
30.05.2025 00:36
210
Вохӯрии муовини Вазири рушди иқтисод ва савдои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Сафири Ҷумҳурии Латвия
-
14.10.2024 18:41
868
Дар Чин Саммити 6-уми ҷаҳонии воситаҳои ахбори омма доир гардид
-
06.05.2022 10:43
1580
Ҷанг ҳамчун таблиғоти бардурӯғ хизмат мекунад
-
02.09.2019 18:47
3272
Султони Ҳамад: «Дунёи рӯзноманигор ҳазор дунё дорад»
-
09.06.2025 13:03
118
Шарифа Худобахш: «Тадқиқоти криосфера бояд ба низоми идоракунии захираҳои об ворид карда шавад»
-
03.06.2025 16:17
153
Шиносоӣ бо рафти сохтмони роҳи мошингард аз дарвозаи Ғарбӣ то маҳаллаи Чортути шаҳри Душанбе
-
01.06.2025 19:11
151
Тағйирёбии иқлим ва таъсири он ба шуғли аҳолӣ
-
20.03.2025 11:59
422
Таҷлили Иди байналмилалии Наврӯз
-
06.01.2025 20:57
654
Китобе пурарзиш дар Лоҳутишиносии форсу тоҷик
-
18.11.2024 22:32
804
Дар Москва рушди ҳамкории муассисаҳои таълимӣ дар соҳаи фарҳангу санъат баррасӣ гардид
-
15.04.2025 11:44
369
Ба таваҷҷуҳи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон:
-
13.04.2025 00:00
399
Мулоқоти вазир бо роҳбари намояндагии Cозмони байналмилалии муҳоҷират
-
11.04.2025 03:38
383
Мулоқоти вазири меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҳайати Федератсияи Русия
-
28.02.2025 13:34
655
Паёми шодбошии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба муносибати фарорасии моҳи шарифи Рамазон
-
03.10.2024 20:35
933
Ҳайати Тоҷикистон дар Конференсияи вазирони маорифи давлатҳои аъзои Созмони ҷаҳонии исломӣ иштирок намуд
-
20.04.2023 15:58
1777
Иди Рамазон омаду моҳи Рамазон рафт….
-
07.03.2025 12:44
503
Ид муборак бонувону модарони азиз!
-
07.03.2025 12:19
487
Таҷлили “Рӯзи Модар” дар Вазорати меҳнат...
-
07.03.2022 13:27
1699
«ИДИ МОДАРОН МУБОРАК!»
-
03.09.2021 08:38
2022
АҲМАДШОҲИ МАСЪУД - РОДМАРДИ ҶАНГҲОИ РОСТИН - I
-
25.06.2021 21:45
2226
«ФАРҲАНГИ СУЛҲУ ВАҲДАТ»
-
27.06.2019 05:52
2911
Муборак, ҳамватан, паймони ваҳдат!
-
19.04.2025 15:59
421
Сиёсати ҷавонони Тоҷикистон: стратегия барои оянда
-
07.04.2025 11:03
380
Байни Кумитаҳои миллии олимпии Тоҷикистон ва Эрон Ёддошти тафоҳуми хамкорӣ ба имзо расид
-
03.10.2024 20:24
838
Варзишгари тоҷик Муҳидин Асадуллоев сазовори медали биринҷӣ гардид
-
10.08.2019 09:45
2974
Баъди 15 соли даргузашти Убайд Раҷаб
-
27.07.2014 13:33
3420
Пурсишеву посухе: Халифаҳоро метавон муфассири Қуръон номид ё не?
-
25.07.2014 12:34
3401
Хунрезӣ дар Фаластин ва хомӯшии оҷизонаи мо
-
18.12.2024 16:30
575
Маҷмааи Умумии СММ қатъномаи Русияро барои мубориза бо ситоиши фашизм қабул кард
-
21.11.2024 23:53
602
Русия ва Афғонистон ҳамкориҳои бисёрҷонибаро инкишоф медиҳанд
-
31.10.2024 18:42
542
ИМА самти низоъро боло мебарад: Оё ҷанги сеюми ҷаҳон моро интизор аст?