Ба тарзи ҳайратовар ҳофизаю хотири қавию мустаҳкам дош ў. Аз давраи кўдаки то лаҳзаҳои вопасини умраш бо киҳо, кай, дар куҷо, ба кадом муносибат вохўрдааст ва атрофи кадом масъалаҳо сўҳбат кардааст, аниқу дақиқ дар хотир дошт. Бисёр намунаҳои назму наср ва санадҳои адибию таърихиро азёд медонист. Аз ин ҷост, ки анъанаҳои ёддоштнависии адабиёти моро ҳусни тоза бахшид ва дар бораи устод Садриддин Айнӣ, Абдусалом Деҳотӣ, Мирзо Турсунзода, Мирсаид Миршакар, Боқӣ Раҳимзода, Пўлод Толис ва дигар самоҳои тобноки адабиёту фарҳанги мо силсилаи рисолаю мақолаҳо навишт, ки дорои аҳамияти муҳими адабию таърихӣ мебошанд.

Тарзи асарофарини Убайди Раҷаб ҳам бисёр аҷоиб буд, ки ба ҳофизаю хотираи қавии ў сахт вобастагӣ дошт. Маълум аст, ки ҳар адибе ҳолати эҷодии худро дорост ва ин ҳолатҳои эҷодӣ гоҳе як дараҷа ғайриоддию ғайримуқаррарианд. Чунон ки як эҷодкор асари худро ҳамчун одамони заминӣ дар паси мизу рўи курсӣ, ё чунон ки устод Садриддин Айнӣ мекарданд, дар як гўшаи сандалӣ нишаста менависад. Баъзе росто ва баъзе ҳангоми роҳгардӣ эҷод мекунад.Барои кори эҷодӣ авали шаб, баъзе субҳи барвақтро афзал медонад. Баъзе рўзона, дару тирезаҳоро пўшида, хонаро торику чароғро рўшан мекунад, то ба шуғли эҷодӣ бипардозад. Яке бо қалам, яке бо мошинаки хатнависӣ, яке бо компютер ва яке бо дастгоҳи сабти овоз менависад. Аммо ҳолати эҷодии Убайд Раҷаб ба тарзи асарофаринии ягон эҷодкори дигар монанд набуд. Вай асарҳояшро асосан ҳангоми хуфтан, озодвор дароз кашида, эҷод мекард. Мазмуну мундариҷаи шеърҳояшро дар ҷогоҳи хоб меандешид, дар лавҳи хотираш менавишт ва чун асар дар андешааш шакли пурраю дилхоҳро пайдо мекард, аз ҷой бармехест ва рўи қоғаз меовард. Дигар андак таҳрир ва чопи асар боқӣ мемонду бас. Барои бо ин усул офаридани инқадар асарҳои мазмуну мансур ва хусусан қиссаҳои калонҳаҷм воқеан ҳам ҳофизаю хотираи мустаҳкаме мебоист ва бо лутфи тақдир ин имконият барои Убайди Раҷаб муҳайё буд.

Убайди Раҷаб дар баробари гуногунии мавзўъ, мазмуну мундариҷа, сохтор, вазну қофияю радиф, ба равонию хушоҳангшии назми кўдакон эътибори ҷиддӣ зоҳир мекард. «Модарам», «Ман «Алифбо» мехонам», «Холаи Гавҳар», «Оби равон», «Олуча гули бодом», «Алопари мо» ва чанд шеъри дигари ў, ки ниҳоят равону хушоҳанг суруда шудаанд, дар байни хонандагон машҳуранд ва маҳбубияти хоса доранд. Шоир бо эҷодиёти рангинаш на танҳо адабиёти кўдакони моро пеш бурд, тараққӣ дод, санъаткорию ҳунармандӣ намуд, барои бардоштанаш ба сатҳи байналхалқӣ саҳми арзанда гузошт, балки усулҳои нави шеърхонию шеърдониро ҷорӣ кард. Агар ба дидану шунидани Убайд Раҷаб мушараф шудаӣ ва эътибор додаӣ, вай барои шунавандагону мухлисонаш ҳамтур шеър намехонд. Бо шеърхониҳояш ҳозиринро ба шавқу ҷунбиш меовард, ҳамаро ба ҳамхонӣ водор мекард ва шунавандагон беихтиёр ба гўяндагони шеър табдил меёфтанд. «Модарам», «Шаббода», «Сари ҷў», «Дилакам мекушояд» ва чанд шеъри дигари устоди сухан аз ҳамин қабиланд, ки дар ҳамхонии шоиру шунавандагонаш садо медоданд. Ин тарзи шеърофаринию шеърхонӣ хонандагону шунавандагонро бештар хуш меояд. Дар зебоишиносию зебопарастии бачаҳо асари амиқтар мегузорад ва дар адабиёти касбии кўдакону наврасон ояндаи неку пурсамар дорад.

Устод Убайди Раҷаб одами ниҳоят покдил ва пуркору меҳнатдўст буд. Ба қавли шоираи маҳбуби мо Гулчеҳра Сулаймонӣ, ў дар майдони адабиёт деҳқонвор кор мекард. Табиати рангини Тоҷикистон, хусусиятҳои ҳайвоноту набототи он ва хусусан табиати кўҳистону кўҳистониёнро хуб медонист ва ин дониши фаровони худро дар офариниши шеърҳояш моҳирона корбаст мекард. Ҳамин донишмандӣ ва заҳматписандиаш буд, ки корҳояш пурсамар буданду осораш андешапарвар. Қиссапардозию достонсароиҳои ў дар адабиёти мо боиси ривоҷу равнақи ин жанрҳо гардидаанд. Бештар аз чил китоби ў дар Тоҷикистон ва кишварҳои дигари олам тарҷумаю нашр шудаанд. Ба қавле ў «шоири миллионер» гашт, яъне шумораи нашри китобҳояш аз ҳадди як миллион гузашта, ба миллиони дуюм замина гузошт.

Адиби маҳбуби мо ҳамчунин тарҷумони забардаст буд. Намунаҳои беҳтарини осори бисёр адибони машҳури оламро барои кўдакон ба забони тоҷикӣ гардонид ва ба ҳусни чоп расонид. Сурудҳои бисёраш дар иҷрои ҳунармандони касбӣ ва ҳаваскорони хурдсоли санъати мусиқӣ пайваста садо медиҳанд. Китобҳои панҷҷилдаи гулчини адабиёти кўдакони тоҷик ва ду ҷилдаи адабиёти шуравӣ барои кўдакон, ки бо ташаббусу ҳиммати ў ба табъ расидаанд, зебу фари ганҷинаи адабиёти кўдакони мо мебошанд. Шоир барои хидматҳои шоистааш дар соҳаи адабиёту фарҳанги адабиёти мо, ба хусус дар рушду нумўи адабиёти кўдакон, бо Ҷоизаи Созмони ҷавонони ҷумҳурӣ, Ҷоизаи давлатии Тоҷикистон ба номи Рўдакӣ, Ҷоизаи байналхалқии ба номи Андерсен, бо унвонҳои ифтихории Корманди шоиста ва Шоири халқии Тоҷикистон, ҳамчунин бо бисёр нишону ифтихорномаҳои соҳавию давлатии Чумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои дигар сазовор гардидааст.

Устод Убайди Раҷаб ният дошт, ки тамоми асарҳои бачагонаашро, ки дар давоми беш аз панҷоҳ сол офаридааст, як бори дигар ҳамчун муҳарири сахтгир бафурсат ва бисёр ҷиддӣ бихонад. Беҳтаринашро интихоб намояд, таҳрир кунад, зеботару хонотар гардонад ва дар зери як муқова ба табъ расонад. Воқеан ҳам ў бо ҳамин мақсад камари ҳиммат бибиаст ва бар сари кор нишаст. Баъзе шеъру чистон ва қиссаю достонҳояшро сар ба сар таҳрир кард, баъзеашонро аз номгўйи шеърҳояш хат зад, гуфт, ки инҳо намешаванд, то имрўз лозим буданд, акнун ҷавобгўйи талаботи имрўзаю оянда нестанд. Бо ҳамин минвол чанд муддат кор кард ва як дараҷа ба мақсадаш расид. Як қисми ин китоби қиссаҳоро ҳам аз дасти таҳрир баровард. Аммо афсўс, ки умраш вафо накард. Кораш нотамом монд. 11–августи соли 2004 дасту дил аз қоғазу қалам бардошт ва ҳосили умру эҷоди худро ба ихтиёри хонандагони арҷманд бигзошт.

Ин маҷмўа, ки ту, хонандаи азиз, дар даст дорӣ, гулчини қиссаҳои Убайди Раҷабро фароҳам овардааст ва охирин китоби шоири маҳбуб аст, ки бо дастони мубораки худаш дуруст кардааст.

Инак, тую ин китоб!

ҶЎРА ҲОШИМӢ

Ин шеър аз ҳамин маҷмуъа:

МЎРЧА ВА БОША

Мўрча дона мебурд,

Дона ба хона мебурд.

Дона аз ў калон буд,

Мисли як реза нон буд.

Боша диду сано гуфт,

Ки:

– Дон намехурӣ муфт!

Бо ин хурдӣ кашонӣ

Бори аз худ калоне.

Сипас худро сито кард,

Бо ҳунар иддио кард.

Гуфто:

– Аз чархи барин

Нигаҳ кунам бар замин,

Чашми тезам бехато

Таъйин кунад донаро.

Дар замину дар замон,

Ҷонваре аз ҷонварон,

Дар боби тез дидан

Баробар н-ояд ба ман,

Гар наояд боварат,

Рост гир андак сарат.

Болои болам нишин,

Нишину бо чашмат бин.

Мўрча, ки ризо шуд,

Боша рӯ бар ҳаво шуд.

Боло рафту нидо кард:

–Бубин, дар домони хор

Дона чи гуна бисёр!

Мўрча ҳар он қадар

Дўхт ба поён назар,

На хореву на дон дид,

Саҳрое бекарон дид.

Малол омад бошаро,

Сўи замин аз ҳаво

Мисли тир аз камон рафт,

Рост ба сўи дон рафт.

Дон гирам гуфт, ҳайҳот

Дар ҳалқаи дом афтод…

Мўрча дон мебурд,

Дона ба хона мебурд.

Як гап зеби ду лаб буд,

Дар ду лаб яке гап буд:

–Дон дида, нодида дом,

Хому хому хому хом!

«Рӯзгор»