Пурсишеву посухе: Халифаҳоро метавон муфассири Қуръон номид ё не?
Суолоти худро аз тариқи пустаи электронии "Рӯзгор" Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. ва ё телефонҳои 907-91-59-34, 934-26-00-43 метавонед ирсол кунед.
Оё Қуръони чор халифаи аввал, Абубакр, Умар, Усмон ва Алӣ (р)-ро ҳам метавон муфассири Қуръон номид ва агар ҳа, пас онҳо дар рушди илми тафсир чӣ саҳме доштаанд?
Ҳоҷӣ Имомиддин, Ваҳдат
Ба саволи хонанда муаллифи китоби "Тафсири навини Қуръони Карим Абдушариф Боқизода посух медиҳад.
Бале, аввалин муфассирони Қуръони Маҷид баъди Расули Худо (с) Абӯбакр (р), Умар (р), Усмон (р) ва Алӣ (р) буданд. Ва замони онҳоро маъмулан марҳалаи дуввуми тафсири Қуръон меноманд. Он даврони тиллоии Ислом, яъне аҳди саҳобагонро дар бар мегирад. Барои тафсири Қуръон дар асри саҳобагони Расули Худо (с) илова ба он ду сарчашмаи тафсир боз сарчашмаи дигаре афзуда шуд. Ин сарчашмаи нав иҷтиҳодот ва нуқтаи назари онҳо (саҳобагон) дар тафсири баъзе оятҳои Қуръон мебошад. Саҳобагон бо бардоштҳои дуруст ва дарки фарогире, ки дар партави таълимоти Расули Худо (с) аз мақсадҳои олӣ ва арзишҳои умумии Ислом дар даст доштанд, дар бораи баъзе мушкилоти иҷтимоии тоза ба вуҷудомада назари шаръии худро иброз медоштанд.
Саҳобагон беҳтарин насли уммати Ислом ва дастпарвардагони бевоситаи Расули Худо (с) буданд ва дини Худо барои аввалин бор дар ҳаёти онҳо амалан татбиқ гардид. Онҳо дар роҳи нашри арзишҳои дини Худо ва ҳифзи паёмҳои ҷовидонаи Қуръон мол ва ҷони худро дареғ надоштанд ва нахустин мӯъминони ба Худову Паёмбар (с) ва пойгоҳи арзишҳои қуръонӣ буданд. Бинобар ин, назарот, гуфтаҳо ва намунаҳои амалии ҳаёти онҳо дар баёни мақсадҳои Ислом, аҳкоми шариат ва тафсири Қуръон ва суннат яке аз марҷаъҳо ва асосҳои дин ба шумор мераванд. Онҳо ҳамаро бевосита аз Расули Худо (с) дарёфт намудаанд ва ба ҳадафҳои дини Худо ва мафҳумҳои оятҳои каломи Ҳақ аз ҳама огоҳтаранд.
Дар ин давра табақае аз муфассирони Қуръон аз миёни саҳобагон ба шарҳу тавзеҳи маонии оятҳои Қуръон барои қишрҳои гуногуни мардуми мусалмон ва дӯстдорони илму фарҳанги исломӣ ва ба фаъолиятҳои густардаи илмӣ машғул буданд. Таърихнигорон даҳ саҳобаро зикр кардаанд, ки ба тафсири Қуръон бештар аз дигарон сару кор доштанд. Бузургтарини онҳо чаҳор халифаи Расули Худо (с): Абӯбакр (р), Умар (р), Усмон (р) ва Алӣ (р) мебошанд.
Аз се халифаи аввал, бинобар машғулияте, ки ба корҳои муҳимми давлатдорӣ ва барқарорсозии низоми исломӣ доштанд, осори камтаре дар тафсири оятҳои Қуръон ба ёдгор мондааст. Аз сӯи дигар, ҳанӯз дар он давра саҳобагони зиёде дар миёни қишрҳои гуногуни уммати Ислом ба сар мебурданд, ки онҳо низ ниёзи мардумро ба баёни оятҳои Қуръон ба гунае бароварда месохтанд. Ин сохтори ба вуҷудомадаи илмӣ ва талошҳои таълимии ҷамъи азими саҳобагон то ҷое вазифаи тафсирро аз дӯши он се халифа бармедошт. Аммо бинобар фароғати тақрибан 25-солае, ки халифаи чаҳорум дар даврони он се халифа дошт ва фазои илмие барои ӯ фароҳам омада буд, осор ва мавридҳои зиёде дар тафсири оятҳои Қуръон аз ӯ ривоят гардидааст.
Саҳобагони дигаре аз табақаи муфассирон, ба монанди Абдуллоҳ ибни Аббос, Абдуллоҳ ибни Масъуд, Убай ибни Каъб, Зайд ибни Собит, Абӯмӯсои Ашъарӣ ва Абдуллоҳ ибни Зубайр ҳар як муносиб бо зарфиятҳои илмӣ, тавоноиҳои худодод ва шароити иҷтимоии худ ба нашри маорифи қуръонӣ ва тафсири оятҳои он пардохтаанд.
"Муҳтарам" нависам ё "муҳтарама"?
Муддатест дар як ниҳоди давлати садри котиботам. Ва бо тақозои вазифа матни табрикоти идораро ба сарварони вазоратҳо менависам. Дар мавриди истифода калимаи муҳтарам барои занон дармондам. Яъне, намедонам онро муҳтарам нависам ё муҳтарама. Раисамон эрод гирифт, ки занро бояд муҳтарама муроҷиат кунӣ. То ҷое медонам ин шакли навишт дар табрикот роиҷ аст, аммо намедонам қонуни забон бардошт дорад ё на. Мехостам назари ягон олими муътабарро дар ин бора бихонам, то агар дар навишт иштибоҳ мекунам, ислоҳ намояд.
Бо эҳтиром Ситора О.
Ба саволи хонанда шоир ва олими маъруф Рустами Ваҳҳоб посух медиҳад.
Бо вуҷуди он ки дар сарфу наҳви тоҷикӣ, форсӣ ҷинсият эътибор надорад, дар калимаҳои иқтибосии арабӣ он риоят мешавад. Аз қабили муаллима, шоира, оқила, муҳтарама ва ғ. Аммо риояи ин қоида низ маврид дорад ва агар мавриди баён ё сабки нигориш тақозо намояд, ки ҷинсият таъкид шавад вуҷуди анҷомаи муаннас "а" табиӣ ба назар мерасад. Вале дар худи забони арабӣ ҳам на ҳамеша ҷинсияти исмҳои хос ва маънӣ таъкид мешавад. Аз ҷумла дар сурате, ки хитоб қасди ом дорад, бештар мухотаб ба сурати мардона "музаккар" меояд ва баробар ба ҷинси мардонаву занона тааллуқ меёбад. Масалан, хитобҳои мукарраре дар Қуръони маҷид аз қабили "Ё айюҳалмуслимин!", "Ё айюҳалмуъминун!" ва "Ё айюҳаннос!" (эй мусулмонон, муъминон, мардум) дар сурати мардона дарбаргирандаи ҳам мард ва ҳам зан аст.
Дар исмҳои асолатан форсӣ, тоҷикӣ ҳеч зарурате ба ин анҷома нест. Мавриде ки ноҷо омадани ин анҷома барҷастатар ба назар мерасад, дар матни даъватномаҳост, ки ба тақлиди матни даъватномаҳои русӣ дар аввали он менависанд: "Муҳтарам(а)". Дар ин маврид аслан зарур нест, ки "а" дар қавсайн оварда шавад ва хоҳ нохоҳ бо ин ҳол ин калима зеҳнан "муҳтарама" хонда шавад. Бо риояи комили қоидаи наҳвӣ метавон дар аввали даъватномаҳо ба сурати сареҳу сода "Муҳтарам" навишт ва ҳеч иштибоҳе нахоҳад буд агар шахси даъватшаванда зан бошад.
Ҳамчунин калимаҳои муаллим, шоир, олим, оқил ва ғайраро бе ҳеч иштибоҳе дар мавриди занон метавон ба кор бурд. Аммо ин ки гоҳо "устод"-и комилан тоҷикиро ба сурати "устода" ба кор мебаранд, танҳо истеҳзо метавонад бошаду бас.
Донишгоҳи Малайзия дар Тоҷикистон: овоза ё ҳақиқат?
Шунидам, ки Малайзия низ дар Тоҷикистон донишгоҳ месозад. Оё дуруст аст ва агар ҳа, пас ин чӣ гуна мактаб хоҳад буд ва дар он киҳо метавонанд таълим гиранд?
Муҳайё Исмоилова, донишҷӯ
Бале, ин хабар воқеъият дорад. Дар ҷараёни сафари Президенти кишвар ба Малайзия, ки моҳе қабл иттифоқ уфтода буд, ин гуна тавофуқ ҳосил шудааст. Тавре аз вазорати маориф ва илми кишвар иттилоъ доданд, Малайзия тасмим гирифтааст, ки дар кӯтоҳтарин муҳлат филиали Донишгоҳи Лимкоквингро бо шаҳрчаи донишҷӯён ва тамоми инфрасохтори дигараш дар Тоҷикистон бунёд намояд.
Тибқи ин санад, ин муассисаи таҳсилоти олӣ ҳар сол 20 бурсия (квота) барои донишҷӯёни тоҷик ҷудо менамояд. Арзиши таҳсил барои донишҷӯёни тоҷик 50% кам карда мешавад. 80% устодону профессорҳои филиали Донишгоҳи Лимкоквинг аз Тоҷикистон ва 20% аз Малайзия қабул карда мешавад.
Дар посухи вазорат ҳамчунин омада, ки забони таълим англисӣ аст ва дар баробари он забону адабиёти тоҷик ва таърихи халқи тоҷик омӯзонда мешавад. Нақшаҳои таълимӣ монанд ба донишгоҳҳои Оксфорд ва Кембриҷ, ки дорои эътибори ҷаҳонӣ мебошанд, таҳия мешаванд. Ба хатмкунандагон дипломи бакалавр, магистр ва докторанти намунаи давлатии Малайзия дода мешавад.
Пас аз курси дуюм донишҷӯён метавонанд таҳсилро дар Малайзия идома диҳанд, вале шарт он аст, ки баъди анҷоми таҳсил ба кишвар баргарданд. Ба филиали тоҷикистонии донишгоҳ, аз кишварҳои Осиёи Марказӣ ва мамолики дигар низ донишҷӯён қабул карда мешаванд.
«Рӯзгор»
